Sınai Mülkiyet Hukuku Marka, Patent ve Tasarım

SINAİ MÜLKİYET HAKKI NEDİR?

• Marka, Tasarım, Patent veya Faydalı Model haklarının her biri, Sınai Mülkiyet Hakkıdır.

Başvuru konusu;

• Bir problemin çözümünde işe yarayan teknik özellikleri olan yeni bir buluş ise Patent ya da Faydalı Model,
• İsim, logo, işaret ve benzeri bir tescil talebi ise Marka,
• Bir ürünün dış görünüm özelliklerini korumak ise Tasarım,  Başvurusu yapabilirsiniz.

SİNAİ MÜLKİYET HAKKINA SAHİP OLMAK GENEL OLARAK SİZE NE KAZANDIRIR ?

Özellikle işini iyi yapan tacirler; sundukları mal ve hizmete olan talebi arttırmak ve bu talebi kalıcı kılmak için bir çok maliyete katlanırlar.

• Kaliteli mal ve hizmet sunmak için rakiplerine oranla daha yüksek maliyetlerle mal ve hizmet üretirler
• Ar-ge, Reklam ve tanıtım harcamaları gibi ekstra harcamalar yaparlar.
• Tacirlerin katlandığı bu yüksek maliyetlerin çoğu işin gereği, ticaretin devamı için zorunludur.  
• Tacir,Sınai Mülkiyet hakkına sahip olduğunda; işin gereği olarak yapılan rutin harcamalar ile işini yürütürken, bu harcamalar aynı zamanda geleceğe yönelik bikrim oluşturan ve değer  kazanan bir mülkiyet yatırımı olmaktadır.
• Halk deyimi ile bir taş ile iki kuş vurulmaktadır.
• Ürettiği mal ve hizmetle ilgili Sınai Mülkiyet hakkını oluşturmadan veya onu korumadan ticari faaliyetine devam eden kişi, başkasının gayrimenkulü üzerinde ticaret yapan ve işi gereği bina inşa edip harcama yapan kişiye benzer. Ancak sınai mülkiyete sahip olan kişi kendi gayrimenkulü üzerinde ticaret yapıp işi gereği bina inşa edip harcama yapan kişiye benzer.
• Örneğin günümüzde ticari değerinden daha yüksek değerde markalara sahip şirketler vardır.

SINAİ MÜLKİYET HAKKININ DEĞERLENMESİNİ VE GÜÇLÜ OLMASINI NASIL SAĞLARSINIZ?

• Yukarıda izah ettiğimiz üzere, sınai mülkiyet hakkı, gayrimenkule yaptığınız yatırım gibidir. Ancak arsa gibi kendiliğinden değerlenmez. Pasif durdukça zayıflar ve değer kaybeder.
• Sınai Mülkiyet hakkı, hukuki olarak korundukça güçlenir, güçlendikçe ve piyasada kullanıldıkça değerlenir.
• Örneğin markanızın aynısının yada benzerinin başkası adına tescil edilmesine engel olmazsanız, başkası adına tescil edilmiş ise iptal ettirmezseniz yada başkaları tarafından kullanılmasına engel olmazsanız; markanız zayıflar ve adınıza tescilli olmasına rağmen ayırt ediciliğini ve ekonomik değerini yitirir.

SINAİ MÜLKİYET HAKKI, MİRASÇILARA MİRAS OLARAK KALIR MI ?

Marka ve diğer sınai haklar; mülkiyet hakkıdır. Menkul ya da gayrimenkul mülkiyetinde olduğu gibi;

• Başkasına devredilebilir,
• Rehin verilebilir ve teminat gösterilebilir,
• Başkaları tarafından kullanılmasına (lisans) izin verilebilir.
• Hak sahibinin vefat etmesi halinde de mirasçılara intikal eder.

SINAİ MÜLKİYETE İLİŞKİN KORUMADAN KİMLER YARARLANABİLİR?

a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan gerçek kişiler,

b) Türk şirketleri,

c) Türkiye’de faaliyet gösteren şirketler,

d) Paris Sözleşmesi ve Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması’na taraf olan ülkelerin vatandaşları ve şirketleri,

e) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına ve şirketlerine sınai mülkiyet hakkı koruması sağlayan devletlerin vatandaşları ve şirketleri.

MARKA NEDİR?

• Marka, işletmenize ait ürünlerin, diğer işletmelerin ürünlerinden ayırt edilmesini sağlayan sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her türlü işarettir.

MARKA SAHİBİ OLMAK SİZE NE SAĞLAR?

• Tescilli markanızın kullanım hakkı tüm Türkiye’de sadece ve sadece size aittir. Başka hiçbir firma aynı mal ve/veya hizmetlerde tescil edilmiş markanızı kullanamaz.
• Tescilli markanın sahibi, markasının taklit edildiğini tespit ettirdiği takdirde taklit malları toplatabilir.
• Hukuk mahkemelerine yapacağı başvurular ile uğramış olduğu maddi ve manevi zararın karşılanması için tazminat davası açabilir.
• Ceza mahkemelerine başvurarak markayı taklit edenlerin cezalandırılmasını talep edebilir.

TASARIM NEDİR?

• Tasarım, bir ürün ya da ürün parçasının görünümüdür.
• Tasarım, bir sınai mülkiyet hakkıdır. Tasarım sahibi, Sınai mülkiyetin sağladığı tüm haklardan yararlanır.

TASARIM SAHİBİ OLMAK SİZE NE SAĞLAR?

• Tasarım sahibinin izni olmadan, tasarımın aynısı ya da benzeri üçüncü kişiler tarafından kullanılamaz.
• İzinsiz olarak kullanılması halinde; tasarım sahibi bu kullanımı tespit ettirerek maddi ve manevi tazminat talep edebilir.
• Kendisine ait tescilsiz tasarımı sergileme, satış gibi yollarla kamuya sunan kişi, kamuya ilk sunduğu tarihten itibaren 3 yıllık süre içinde kısmi olarak tasarım sahibine tanınan haklardan yararlanır.

PATENT NEDİR?

• Teknik anlamda çözüm getiren ve yeni bir ürün ya da usul geliştiren buluşlar patentin konusunu oluşturur.

Patent alınabilmesi için buluşun;

• Dünya çapında yeni ve farklı olması,
• Sanayiye uygulanabilir olması,
• Bilinen duruma göre teknik ilerleme sağlaması (buluş basamağı) gerekir.

FAYDALI MODEL NEDİR?

• Yenilik getiren ve sanayiye uygulanabilen buluşlar “faydalı model”in konusunu oluşturur.
• Faydalı model için patentte gerekli olan teknik ilerleme (buluş basamağı) şartı aranmaz.
• Faydalı modelin patente göre tescil koşulları daha kolay, maliyeti daha azve koruma süresi daha kısadır.

PATENT VE FAYDALI MODEL SAHİBİ OLMAK SİZE NE SAĞLAR?

• Patent ve faydalı model sınai mülkiyet haklarıdır. Bu hakların sahipleri, sınai mülkiyetin sağladığı tüm haklardan yararlanır.
• Sağlanan koruma ve haklar açısından patent ve faydalı model arasında fark yoktur. Sadece faydalı modelin koruma süresi daha kısadır.
• Hak sahiplerinin izni olmadan, patent ya da faydalı modele konu olan buluş 3.kişiler tarafından kullanılamaz.

İzinsiz olarak kullanılması halinde, hak sahibi bu kullanımı tespit ettirerek;

Haksız kullanımın durdurulmasını isteyebilir, Piyasaya arz edilmiş ise toplatılmasını sağlayabilir, bu kullanım sonucunda zarar uğramış yada karşı taraf haksız kazanç sağlamış ise maddi ve manevi tazminat talep edebilir.

TESCİL ETTİRİLEN MARKA, TASARIM, PATENT VE FAYDALI MODEL HAKKINIZ NE KADAR SÜRE KORUNUR?

• Marka: Tescilli markanın koruma süresi başvuru tarihinden itibaren on yıldır. Bu süre, talep halinde onar yıllık dönemler hâlinde yenilenir.
  • Tasarım: Tescilli tasarımların koruma süresi başvuru tarihinden itibaren beş yıldır. Bu süre beşer yıllık dönemler hâlinde yenilenmek suretiyle toplam yirmi beş yıla kadar uzatılabilir.
  • Patent: Başvuru tarihinden başlamak üzere,  patentin koruma süresi yirmi yıldır. Bu süre uzatılamaz.
  • Faydalı Model: Başvuru tarihinden başlamak üzere, faydalı modelin koruma süresi on yıldır. Bu süre uzatılamaz.
  • Ancak koruma süresi içinde olmasına karşın 5 yıl boyunca etkin biçimde kullanılmayan sınai hak, sahibine pratikte koruma sağlamaz.

TÜRKİYE’DE TESCİLLİ MARKA YA DA DİĞER SINAİ HAKLAR, AVRUPA’DA VE DİĞER ÜLKELERDE KORUMA SAĞLAR MI?

• Türkiye’de tescilli marka/sınai hak, sadece Türkiye sınırları içinde koruma sağlar. Diğer ülkelerde de koruma sağlanması için, o ülkelerde de tescil ettirilmesi gerekir.
• Türkiye’de tescilli olan marka ve sınai haklar için Paris Sözleşmesi’ne taraf ülkelerde öncelik hakkı (rüçhan hakkı) tanınır.
• Paris Sözleşmesi‘ne ve Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması’na taraf olan ülkeler; kendi vatandaşlarına sağladıkları hukuki korumayı, diğer taraf ülke vatandaşlarına ve şirketlerine de sağlamaktadır. Yani, Türk vatandaşları ve şirketleri bu sözleşme ve anlaşmaya taraf olan tüm ülkelerde marka/sınai hak tescili yaptırabilir.
• Söz konusu sözleşme ve anlaşmaya taraf olmayan ülkelerde de karşılıklılık ilkesine göre marka/sınai hak tescili yaptırılabilir.

RÜÇHAN HAKKI NEDİR VE NASIL YARARLANILIR?

• Türkiye’de marka ve diğer sınai hakların tescili için yapılan başvuru tarihinden itibaren altı ay rüçhan hakkı, yani öncelik hakkı kazanılır. Bu hak Paris Sözleşmesi’ne taraf olan tüm ülkeler için geçerlidir.
• Rüçhan hakkından yararlanmak için Türkiye’de tescilli bir marka veya sınai hakkınız olması ya da uluslararası nitelikteki bir fuarda tescilini talep etmiş olduğunuz ürününüzü sergilemiş olmanız gerekir.
• Yabancı ülkede başvuru yaptığınız tarihten itibaren geriye dönük olarak 6 aylık dönem içerisinde, aynı marka/sınai hak için başka başvurular olursa, sizin öncelik hakkınız dikkate alınır.
• Türk vatandaş ve şirketleri için anlattığımız hususlar, yabancı ülkeden Türkiye’ye yapılacak başvurular için de geçerlidir.

PARİS SÖZLEŞMESİ’NE TARAF DEVLETLER HANGİLERİDİR?

• Türkiye,
• Avrupa Birliği ülkeleri,
• ABD, Çin ve Rusya gibi devletler,
• Türki Cumhuriyetler,
• Arap ülkeleri olmak üzere,
• 2017 yılı itibariyle toplam 177 devlet bu sözleşmeye taraftır.

Dolayısıyla, ticari faaliyette bulunulabilecek hemen hemen tüm devletler Paris Sözleşmesi’ne taraftır.

SINAİ HAKKINIZ BAŞKA BİR ÜLKEDE İHLAL EDİLİRSE, DAVA NEREDE AÇILIR VE HANGİ HUKUK UYGULANIR?

• Normal şartlarda korumadan yararlanmak için Sınai Hakkınızın ihlal edildiği ülkede de tescilli olması gerekir.
• İhlal hangi ülkede olmuş ise o ülkede dava açılır ve o ülkenin hukuku uygulanır. Ancak Sınai mülkiyet hakkının omurgası Paris sözleşmesinde belirlendiği ve iç hukuk düzenlemeleri bu sözleşmeye uygun olarak yapıldığı için büyük oranda uygulanacak hukuk aynıdır.
• T.C sınırlarında faaliyet gösteren kişi ve şirketlerin başka ülkelerde yaptıkları ihlaller nedeniyle Türk mahkemelerinde de dava açılabilmektedir.

BİR MARKA/SINAİ HAKKI BİRÇOK ÜLKEDE GEÇERLİ OLACAK ŞEKİLDE TESCİL ETTİRMEK MÜMKÜN MÜ?

• Madrid Protokolü’ne göre uluslararası marka/sınai hak tescili mümkündür.
• Bu protokole göre tescil edilmiş olan marka/sınai hak; hem Madrid Protokolü, hem de Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması’na (ikisine birden) taraf olan ülkelerde korunur.

MARKA/SINAİ HAK BAŞKA BİR KİŞİ YA DA ŞİRKET TARAFINDAN İZİN ALINARAK NASIL KULLANILIR?

• Marka veya diğer sınai hakların bir başka kişinin kullanımına tamamen veya kısmen izin verilmesi mümkündür. Bunun için de lisans sözleşmesi yapılması gerekir.
  • Lisans; inhisari lisans ve inhisari olmayan lisans şeklinde verilebilir. Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa lisans, inhisari değildir.
  • İnhisari olmayan lisans; lisans verenin markayı kendi kullanabileceği gibi üçüncü kişilere de başka lisanslar verebilmesidir.
  • İnhisari lisans; lisans verenin, başkasına lisans veremediği ve hakkını açıkça saklı tutmadıkça kendisinin de sınai mülkiyet hakkını kullanamadığı lisans türüdür.

TESCİLLİ MARKAYI KULLANMAMAK HAK KAYBINA NEDEN OLUR MU?

Markayı 5 yıl boyunca ciddi şekilde kullanmazsanız; marka tescilinin sağladığı korumalardan yararlanamazsınız.

• Ekin olarak kullanmadığınız tescilli bir markanıza dayanarak piyasada aynısını yada benzerini kullanan kişiye karşı marka tecavüzü davası açtığınızda, karşı taraf sizin kullanmadığınızı ileri sürer ve siz kullandığınızı ispatlayamazsanız dava aleyhinize sonuçlanır. 
• Türk Patent Ve Marka Kurumu’na yaptığınız itirazlarda, yine kullandığınızı ispat edemediğiniz takdirde itirazınız reddedilir.
• İlgili kişiler, kullanmama nedeniyle markanızın iptali davasını açıp markanızı iptal ettirebilir.

SİZE AİT MARKANIN YADA BENZERİNİN BAŞKA BİR SINIFATA KULLANILMASI MARKA TECAVÜZÜ OLUŞTURUR MU?

• Ticari hayatta sunulan mal ve hizmetler için toplam 45 ayrı marka sınıfı oluşturulmuştur.
• Her sınıfın ayrıca alt sınıfları vardır.
• Marka tescilleri bu sınıflar ve alt sınıflar dikkate alınarak yapılmaktadır.
• Markanızın aynısı ya da benzerinin kullanılması durumunun marka tecavüzü sayılması için sınıf ve alt sınıfların aynı olması gerekir.

TANINMIŞ MARKA NEDİR?

• Uluslararası anlamda “tanınmış marka” olarak kabul edilen markalar, her ülkede ayrı ayrı tescil edilmeden de korunur. Ülkemizde Beko, Arçelik, Coca Cola, Kodak, Mercedes gibi markalar Türk Patent Ve Marka Kurumu tarafından tanınmış marka olarak kabul edilip, ilan edilmiştir.
• Tanınmış markalar listesine WIPO’nun (Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü) www.wipo.int internet adresinden ulaşabilirsiniz.
• Dünya çapında tanınmış markalar olduğu gibi Ülke çapında da tanınmış markalar vardır.
• Normal şartlarda tescilli marka, sadece kendi sınıfı ve alt sınıfı için koruma sağlarken tanınmış markalar listesinde yayınlanmış markalar için diğer sınıflarda da koruma sağlanmaktadır.
• Tanınmış bir markanın tüm sınıflar ve bunun alt sınıfları bakımından koruma sağlaması için sadece bir adet marka sınıfından tescil edilmiş olması yeterlidir.

TESCİLLİ BİR MARKA/SINAİ HAKKINIZIN KULLANIMINI KISITLAYAN BAŞKA BİR TESCİLLİ MARKA/SINAİ HAKKI İPTAL ETTİRMEK MÜMKÜN MÜDÜR?

Sınai Mülkiyet Kanunu’nda belirtilen sebeplerin varlığı halinde, tescil edilmiş olan marka/sınai hakların hükümsüzlüğünü ya da iptalini istemek mümkündür.

• Markanızın/sınai hakkınızın sizden sonra aynısının ya da ayırt edilemeyecek kadar benzerinin tescil edilmiş olması,
• Sizin marka hakkınızı daraltan başka bir markanın 5 yıl boyunca kullanılmamış olması,
• Sizin faaliyet gösterdiğiniz ticari alandaki cins, çeşit, vasıf, şekil belirten genel kavramların bir kişi adına tescil edilmiş olması,
• Size ait bir tasarımın başkası adına tescil edilmiş olması gibi durumlarda marka/sınai hakkı iptal ettirmek mümkündür.
• İptal ve Hükümsüzlük davaları .. bulunduğu yer mahkemelerinde açılmaktadır.

SINAİ MÜLKİYET HAKKINIZI İZİNSİZ OLARAK KULLANAN, YANİ HAKKINIZA TECAVÜZ EDEN KİŞİLERE KARŞI HANGİ DAVALARI AÇABİLİRSİNİZ?

• Muhtemel tecavüzün önlenmesi.
• Tecavüz fiillerinin durdurulması.
• Maddi ve manevi tazminat davası.
• Tecavüz oluşturan veya cezayı gerektiren ürünler ile bunların üretiminde münhasıran kullanılan cihaz, makine gibi araçlara, tecavüze konu ürünler dışındaki diğer ürünlerin üretimini engellemeyecek şekilde elkonulması.

SINAİ MÜLKİYET HAKKINIZI KULLANMASINA İZİN VERDİĞİNİZ KİŞİ/ŞİRKET, BU HAKKA DAYANARAK BAŞKALARINA KARŞI DAVA AÇABİLİR Mİ?

• Sınai mülkiyet hakkının kullanımına ilişkin olarak yapılan lisans sözleşmesinde; inhisari lisansa sahip olan kişi, hak sahibinin açabileceği davaları, kendi adına da açabilir.
• İnhisari olmayan lisansa sahip kişi, kendi adına dava açamaz. Ancak söz konusu ihlali sınai mülkiyet hakkı sahibine bildirerek dava açılmasını ister. Hak sahibinin üç ay içinde davayı açmaması hâlinde, lisans alan kendi adına dava açabilir.

MARKALARIN ÜZERİNDE YER ALAN “R”, “TM”İŞARETLERİ NE ANLAMA GELMEKTEDİR?

“ ® ” işareti, “Register” kelimesinin kısaltması olup “Tescillidir” anlamındadır. 

“TM” işareti, “Trade Mark” kelimesinin kısaltması olup  “Ticari Marka” anlamına gelmektedir. Başvurusu yapılmış ancak henüz tescil edilmemiş markalarda kullanılır

MARKANIZI İZİNSİZ OLARAK KULLANAN KİŞİLERİN HAPİS CEZASI ALMASI SAĞLANABİLİR Mİ?

Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre; Türkiye’de tescilli olan marka hakkınızı ihlal eden kişilere aşağıdaki cezalar verilir.

• Markanızı veya benzerini izinsiz olarak ticari amaçla kullanan kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
• Markanıza ait işareti mal veya ambalaj üzerinden yetkisi olmadan kaldıran kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
• Yetkisi olmadığı hâlde markanızı devreden, lisans veya rehin olarak veren kişi iki yıldan dört yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

ANKARA’DA FAALİYET GÖSTEREN BİR HUKUK OFİSİYLE ÇALIŞMANIZ NİÇİN ÖNEMLİDİR?

• Marka ve diğer sınai mülkiyet haklarınıza ilişkin yapacağınız tüm başvurular ve işlemlerle ilgili yetkili olan Türk Patent Ve Marka Kurumu’nun Ankara’da olması,
• Marka/sınai mülkiyet nedeniyle açılacak davaların büyük çoğunluğu için Ankara mahkemelerinin yetkili olması,
• İç Anadolu Bölgesi’ndeki tüm mahkeme kararlarını denetleyen istinaf mahkemesinin Ankara’da olması,
• Mahkemelerin kararlarına yön veren içtihatları belirleyen veson karar mercii olan Yargıtay’ın Ankara’da olması,
• Bakanlıklar ve tüm idari mercilerin Ankara’da olması.

Bu nedenlerle Ankara’daki bir hukuk ofisi ile çalışmak firmalara avantaj sağlamaktadır. Bununla birlikte asıl önemli olan husus, hukuk ofisinin Sınai Mülkiyet Hukuku alanında uzman olmasıdır.